Περι Μουσειων

Ο όρος "Πινακοθήκη" εντάσσεται διεθνώς στην έννοια Μουσείο και γι'αυτο εφαρμόζεται και στην Πινακοθήκη ο ορισμός του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM). Ο οποίος ορισμός μας λέει ότι το Μουσείο είναι ένας:

"Οργανισμός μόνιμος, χωρίς κερδοσκοπικό χαρακτήρα, υποταγμένος στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξης της και ανοιχτός στο κοινό, ο οποίος αποκτά, συντηρεί, μελετά, κοινοποιεί κι εκθέτει υλικές μαρτυρίες του ανθρώπου και του περιβάλλοντος του με σκοπό τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία"

Και τι τον κάνουμε τον ορισμό αυτόν; Με τον ορισμό μπορουμε να καταλάβουμε μερικά πράγματα για το Μουσείο: ότι είναι ενας διαχρονικος οργανισμός, σταθερός στον χρόνο, με χαρακτηρα κοινωνικο και δημόσιο, με διαδικασιες που λαμβάνουνε χώρα εντός του μουσείου (αποκτηση, συντηρηση, μελέτη) και τελικό σκοπό την κοινοποιηση, την επικοινωνια με το κοινό, την εκπαιδευση και ψυχαγωγια του.

Το μουσειο πλέον ΔΕΝ είναι και δεν πρεπει να είναι μαυσωλειο αντικειμενων και αναμνησεων, μια αποθηκη που περιέχει ένα παρελθόν ή απλός χωρος παραθεσης καλλιτεχνικων ρευμάτων, παρελθόντων και παρόντων. Αυτή ακριβως η λειτουργια των μουσειων οδηγησε τους φουτουριστες να αναφωνησουνε «Μουσεία, νεκροταφεία!» (Φιλιππο Τομάζο Μαρινέτι, Ιδρυση και Μανιφέστο του Φουτουρισμου, 1909) και ειχανε απολυτο δικιο.

Για να γινει ακομα πιο επιτυχημενο στον ρόλο του το Μουσειο, υπάρχει η επιστημη της Μουσειολογιας, «η επιστημη του μουσειου». Με τον όρο Μουσειολογία εννοείται «το γνωστικό αντικείμενο που μελετά την απαραίτητη μεθοδολογία για την επίλυση ολων των θεωρητικών και πρακτικών θεμάτων που συνδέονται με τις λειτουργίες των μουσείων»

Τι σημαινουνε όλα αυτά τελικα; Ότι το μουσειο δεν είναι ένα απλό κτιριο με δυο τρεις υπαλλήλους, καρφια στους τοιχους να κρεμάμε τα έργα που εκτιθενται και ένα πωλητηριο να εχουμε κανενα σουβερ να βαζουμε το φραπε πανω και να πουλάμε μουρη ότι επισκεφτηκαμε ένα μουσειο το καλοκαιρι στο νησι που πήγαμε παραθεριση. Το Μουσειο είναι ένα πολιτιστικο ίδρυμα με στοχο πολιτιστικο, εκπαιδευτικο και ψυχαγωγικο. Το οποιο μας οδηγει στις εξης σκέψεις:

Για να λειτουργησει ένα μουσειο πολιτιστικα πρεπει να εχει τους αρμόδιους επιστημονες, τους μουσειολογους, μια επιλογη που φαντάζει μονοδρομος για όποιο μουσειο θελει να συντηρηθει και να διακριθεί στον 21^ο αιώνα. Και μιλαμε για μουσειολογους με γνωσεις και εκπαιδευση ειδικη, όχι κατ’ονομα. Στην Ελλάδα εχουμε μουσειολογους και σχολες μουσειολογιας; Εχουμε και μαλιστα κάθε χρονο τα πραγματα γινονται και καλυτερα (http://web.auth.gr/MA-museology/#, http://cmc.panteion.gr/cmc/courses/museology, http://www.aegean.gr/culturaltec/mouseiologia.htm, http://arts.uoi.gr/) . Αρα το επιστημονικο προσωπικο υπάρχει και θα υπάρχει καθως εκπαιδευεται αυτή την στιγμη. Η θέληση να χρησιμοποιηθουν υπάρχει ωστόσο;

Το μουσειο μπορει να εχει εκπαιδευτικο ρόλο με πολλους τρόπους. Με ειδικες ξεναγησεις που περα από απλη υπόδειξη θα περιέχουνε και ουσιαστικες πληροφοριες, με ειδικα σεμινάρια και εκδηλώσεις ανοιχτες στο κοινό, σε απλή γλώσσα και με παρεχόμενο υλικό ώστε να γινουν κατανοητα, με ειδικες εκδόσεις (δωρεαν ή μη), με δρώμενα που μπορουνε να φερουνε το κοινο σε επαφη με το μουσειο και τις λειτουργιες του, με ιδρυση ομαδας «Φιλων του Μουσειου» ώστε να προωθειται η επαφη με το μουσειο συλλογικα και η γνωριμια των μουσειόφιλων μεταξυ τους. Ειδικη μνεια και φορντιδα πρεπει να υπάρχει για τα παιδια φυσικα τα οποια πρεπει να εκπαιδευτουνε σε έννοιες όπως Μουσειο, Τέχνη, Συντηρηση Εργων Τέχνης, καλλιτεχνικα ρευματα και καλλιτεχνικη δημιουργία. Όλα αυτά είναι εν μερει το αντικειμενο της Μουσειοπαιδαγωγικης, μιας νεας εννοιας η οποια αποσκοπει στον εκπαιδευτικο ρόλο του Μουσειου. Φανταστειτε έναν κοσμο οπου τα παιδια εχουνε μαθει από μικρη ηλικια να βλέπουνε ένα εργο τέχνης, να το ανεχονται (να μην αντιδρουνε στην διαφορετικοτητα ή την πολυπλοκη γλώσσα του καλλιτέχνη), να το «ερμηνευουν» και τελικα να μαθαινουνε κατι από αυτό, δεν θα ητανε υπέροχο;

Σε πολλες περιπτωσεις το μουσειο σημερα δεν είναι καν ελαχιστος ανταγωνιστης στον τομεα της ψυχαγωγιας απεναντι σε παραδοσιακες μορφες ψυχαγωγιας (καφετερια, κινηματογράφος, ταβερνα, εστιατοριο κλπ). Κι αυτό δεν αποτελει εγγενές στοιχειο του μουσειου αλλα παράλειψη των σημερινων υπευθυνων μουσειου. Το μουσειο μπορει και οφείλει να παρέχει κινητρα στον ενδεχόμενο πελάτη να το προτιμησει από τις παραδοσιακες μορφες ψυχαγωγιας. Πως; Με παροχη υπηρεσιων (art-café και εστιατορια στον ευρυτερο χωρο του μουσειου) και με διαφημιση των υπηρεσιων αυτων. Ας θυμηθουμε εδώ ότι ο ανταγωνισμος είναι εις βάρος των ενδεχόμενων υπηρεσιων που θα παρέχει ένα μουσειο αρα και οι ίδιες οι υπηρεσιες και η διαφημιση πρεπει να είναι ποιοτικες και δυναμικες για να κερδισουνε ένα μεριδιο της αγορας. Οσον αφορά τον όρο πελάτη και αν αυτός ταιριαζει σε ένα μουσειο, δεν πρεπει να δαιμονοποιουμε τέτοιες έννοιες. Το μουσειο δεν είναι κερδοσκοπικος οργανισμος ή επιχειρηση αλλα αυτό δεν σημαινει ότι εσοδα από ενδεχόμενες πωλησεις ή υπηρεσιες δεν είναι καλοδεχουμενα, αρκει βεβαια τα λεφτα αυτά να «επιστρεφουνε» στο κοινό με αναβάθμιση των υπηρεσιών ή/και των εγκαταστασεων του μουσειου.

Το Μουσειο και η εκαστοτε Πινακοθηκη είναι θεσμοι εξαιρετικά ωφελιμοι για την κοινωνια ως θεσμοι εκπαιδευτικοι, ψυχαγωγικοι και πολιτιστικοι, αρκει να το συνειδητοποιησουνε αυτό οι υπευθυνοι όλων των μουσειων και να κανουνε κατι γι’αυτό. Το αρμόδιο επιστημονικο προσωπικο υπάρχει πλεον, είναι νέο σε ηλικια, ορεξάτο για δουλεια και μπορει να αναδιοργανωσει τα μουσεια στην Ελλάδα και να αλλαξει την ιδέα που έχει ο Έλληνας γι’αυτά.